Wikileaks đã gây sự chú ý của thế giới và chính quyền Hoa Kỳ vào ngày 25/7/2010 khi đưa lên mạng 92.000 hồ sơ mật quốc phòng và còn khoảng 15.000 hồ sơ mật khác trong tay chưa tung lên mạng.

Sự thật trên thế giới ảo Wikileaks đã gây sự chú ý của thế giới và chính quyền Hoa Kỳ vào ngày 25/7/2010 khi đưa lên mạng 92.000 hồ sơ mật quốc phòng và còn khoảng 15.000 hồ sơ mật khác trong tay chưa tung lên mạng. Ngoài những hình ảnh được Wikileaks gọi là tội ác chiến tranh còn có những bản quân báo đưa ra ngoài từ Bộ Quốc phòng. Ai cung cấp hồ sơ cho Wikileats vẫn chưa rõ mặc dù vài tên tuổi đã được đề cập đến trong cuộc điều tra đang tiếp diễn. Wikileaks.org không phải là một tổ chức mặc dù được ghi danh dưới dạng cơ quan bất vụ lợi NGO. Người sáng lập Wikileaks.org là ông Julian Paul Assange, con buôn quốc tế, trẻ tuổi sinh năm 1971, người Úc, tóc bạc, mắt nâu, sống không địa chỉ nhất định, mướn một chỗ trên đường Grettisgata ở thành phố Raykjavik làm văn phòng tin tức như “war room” của CNN, dưới hầm trú ẩn (họ Assange nguyên là họ người Hoa, Ah Sang, A Sáng, đến đảo Thursday ngoài khơi Úc thế kỷ thứ 19 sau đó vào lục địa Úc, theo những đoàn thám hiểm buôn bán của người Hoa).

Ông chủ của Wikileaks, Julian Paul Assange

Từ thời thơ ấu, ông Julian Paul Assange đã sống như dân du mục vì cuộc đời trôi nổi của bà mẹ, đến 14 tuổi ông di chuyển địa chỉ hơn 37 lần, có khi sống trên thuyền, xà lan trên sông, tự nhận có đời sống như cậu Tom Sawyer trong truyện của văn hào Mark Twain sống trên dòng sông Mississippi.

Đến năm 18 tuổi, cậu John thích khoa học, nhất là máy điện toán. Được mẹ mua máy điện toán năm 1987, cậu đã dùng máy nối với các mạng lưới điện toán và truyền thông, giỏi chương trình điện toán cậu đã vào phá được các mạng lưới an ninh, dần dần trở thành tên tin tặc nổi tiếng ở Úc, gia nhập nhóm tin tặc “International Subversive”, phá các mạng tin của hệ thống điện toán ở Âu Châu, Bắc Mỹ, Canada, Bộ Quốc Phòng và phòng thí nghiệm nguyên tử Los Alamos ở New Mexico.

Ảnh hưởng cuộc sống du mục, bụi đời từ nhỏ, John Assange không có một nghề nghiệp nào nhất định sau khi học xong đại học. Mười năm trước John Assange đã cỡi xe gắn máy chạy khắp Việt Nam từ Nam ra Bắc. Tự nhận là học trò của các nhà văn siêu thực như Kafka, Koestler và Solzhenitzyn, Assange cho rằng “Chân, thiện, tình yêu và óc sáng tạo” của con người đã bị các tổ chức và các hệ thống mạng lưới thông tin phá hoại. Sự cấu kết của các hệ thống quốc tế này cần phải bị phá hủy, khi các đường dây, các mạng lưới thông tin bị ngăn chặn, bị đình trệ đến mức số không thì sự cấu kết sẽ bị tự hủy. Phương pháp chính để chặn các mạng lưới là tiết lộ, Leaks, là dụng cụ là vũ khí chính của trận chiến tranh thông tin tuyên truyền, vì vậy John Paul Assange đặt tên mạng lưới là Wikileaks. Chủ của mạng lưới đặt ở Thụy Điển, PRQ.se, bộ máy thông tin bí mật, qua đường hầm thông tin mạng lưới nhận được hơn 100.000 ngàn tin tức giả che mờ hết những phương tiện và tin tức có thật.

Trang web Wikileaks.

Xì căng đan mang tên Wikileaks Ngày 6/12/2006, Wikileaks đưa hồ sơ đầu tiên lên Tornet. Sau đó là những hình ảnh Video như năm 2007, toán quân trinh sát Apache Hoa Kỳ ở Iraq giết 18 dân và những hình ảnh quân đội Hoa Kỳ hành quân ở Iraq và Afghanistan, có những cảnh bình thường do chiến tranh gây ra, hay những cảnh có thể gây tranh cãi như khi quân đội Hoa Kỳ bắn vào quân khủng bố khi họ đang săn sóc thương binh. Những hình ảnh này được Bộ tư lệnh xem biết nhưng không điều tra, trong khi John Assange cho rằng Hoa Kỳ đã đi quá đà, sử dụng vũ khí quá mức. Tất cả khoảng 30 video được nạp lên mạng cho Wikileaks.org để tự do cho mọi người phân tích, các hình ảnh không được biên tập chỉ một mình John Assange tự quyết định. Các hồ sơ tài liệu bí mật quốc phòng từ trại Delta, Guantanamo bay cũng được đưa lên mạng hay tài liệu từ thơ điện tử từ Đông Anglia ở Anh cũng thấy xuất hiện.

Wikileaks được điều hành như hội mật, giống như chiến thuật du kích, địa chỉ Email và điện thoại được thay đổi thường xuyên. Mạng lưới dùng chiến thuật du kích đầu tiên trong ngành truyền thông, John Assange không phải là ký giả chuyên nghiệp, không mướn nhân viên, không văn phòng, không bàn giấy, không máy in, máy copy, không nhà, di chuyển bí mật bất ngờ từ quốc gia này qua quốc gia khác, sống nhờ bạn bè và những người bảo trợ giúp đỡ và hàng trăm tình nguyện viên trên thế giới biết nhau qua chữ tắt, những thành viên cột trụ biết nhau qua tên tắt M. Wikileaks.org sử dụng hơn 20 cơ quan phục vụ (server) trên thế giới và có hơn 100 mạng lưới nối nhau. Từ ngày thành lập đến nay trên ba năm rưỡi, Wikileaks bị thưa gửi hơn 100 lần không chỉ từ chính quyền Hoa Kỳ mà còn từ các ngân hàng Anh, ngân hàng Thụy Sĩ, ngân hàng tế bào mầm của Nga, ngay cả quỹ của bà Sarah Palin trên Yahoo cũng bị Wikileaks tấn công.

Vụ Wikileaks xảy ra đã gây phản ứng trong giới báo chí và quân sự, phản ứng phản xạ, liên tưởng ngay đến chiến tranh Việt Nam, như là sự bắt đầu của sự kết thúc chiến tranh Afganistan giống như vụ Watergate 39 năm về trước. Nhưng Wikileaks với 92.000 hồ sơ trên mạng khác với hồ sơ Lầu Năm Góc, hai vụ xì căng đan khác nhau từ tác giả cho đến nội dung.

Liên tưởng tới xì căng đan Lầu Năm Góc

Julian Paul Assange và Daniel Ellsberg cùng lứa tuổi 40 khi tung xì căng đan, nhưng Julian Assange khác Daniel Ellsberg, Asange không phải là ký giả chuyên nghiệp. Còn Daniel Ellsberg, gốc dân Detroit, tốt nghiệp Harvard, có bằng tiến sĩ kinh tế, vào Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ, phục vụ Lầu Năm Góc năm 1964 với tư cách nhà phê bình quân sự, theo hầu bộ trưởng Quốc phòng Mc Namara, qua Việt Nam phục vụ hai năm trong chương trình nghiên cứu của Bộ Ngoại giao. Đang là nhân viên Bộ Quốc phòng, làm việc tại cơ quan Rand, Daniel Ellsberg trở thành phần tử phản chiến, ông lục lọi hồ sơ, chụp hình các tài liệu “tối mật” của Lầu Năm Góc về cuộc chỉ đạo chiến tranh Việt Nam từ sau chiến tranh thế giới thứ hai năm 1947 đến thời kỳ chiến tranh Việt Nam năm 1968.

Hồ sơ mật Lầu Năm Góc khác với các hồ sơ của Wkileaks. Các hồ sơ “mật” của Wikileaks đưa trên mạng lưới không có gì là “mật” từ tin quân báo cho thấy cơ quan tình báo của Pakistan ISI được CIA nuôi dưỡng, cung cấp tiền trong thời kỳ chiến tranh Nga với Afganistan, CIA làm lơ để ISI huấn luyện Taliban dựng lên cách mạng, tạo ra Bin Laden rồi Bin Laden phản lại Hoa Kỳ, bây giờ tình báo Pakistan đi hàng đôi giữa Hoa Kỳ và Taliban cho đến thiệt hại dân sự trong cuộc chiến chống khủng bố. Các hình ảnh về thiệt hại dân sự đã làm rung động báo chí, chính vì những sự thiệt hại này tướng McCheystal đã thay đổi chiến thuật, chỉ trích Tổng tư lệnh Obama đưa đến việc ông bị cách chức.

Trái lại, hồ sơ “tối mật Lầu Năm Góc” của Daniel Ellsberg đã làm rung chuyển chính quyền Nixon. Hồ sơ được gọi là “tối mật” ấy đã được ít nhất là 700.000 nhân viên chính phủ Hoa kỳ được chính quyền cho phép xem. Daniel Ellsberg đưa ra ánh sáng những sự nói dối không cần thiết từ thời chính quyền Kennedy đến Johnson về chiến tranh Việt Nam đã làm người Mỹ giận giữ. Tập hồ sơ Lầu Năm Góc là một bản án buộc tội chính quyền đảng Dân Chủ của TT Lyndon B.Johnson.

Hồ sơ Lầu Năm Góc của Daniel Ellsberg được tờ New York Times ủng hộ. Thật là một điều trớ trêu nếu người ta nghĩ mạng lưới thông tin là một cách mạng truyền thông mà Wikileaks không làm được một cuộc động đất như hồ sơ mật Lầu Năm Góc trên tờ New York Times (NY) ngày 13/6/1971. Sau khi tờ NY Times in phần đầu của hồ sơ 7.000 trang, TT Richard Nixon đã phản ứng dữ dội yêu cầu Bộ trưởng Tư pháp John Mitchell ngăn tờ NY Times phổ biến phần còn lại. Tờ báo NY Times thắng ở tòa Tối Cao Pháp Viện nhưng TT Nixon đã vụng về từ việc thu băng lén đến việc mướn người ám sát Daniel Ellsberg tháng 3/1972. Vì phản ứng trái phép của TT Nixon, ông Daniel Ellsberg được thả và TT Nixon sau vụ Watergate phải từ chức.

Hồ sơ Lầu Năm Góc đã khiến quần chúng Mỹ không còn ủng hộ chiến tranh VN đúng vào lúc chiến tranh VN đang rẽ vào khúc quanh từ sau trận tổng công kích Mậu Thân năm 1968. Năm 1971 khi vụ “hồ sơ mật Lầu Năm Góc”, ba năm sau Tết Mậu Thân, một năm sau thảm cảnh Mỹ Lai với Trung úy William Casey, Thượng nghị sĩ John Kerry đã ra trước Thượng viện đặt câu hỏi: “làm sao các ông có thể yêu cầu một người sẽ là người cuối cùng chết vì lỗi lầm của chúng ta ở VN?”.

Thách thức bảo mật thời kỹ thuật số

“Sự khác biệt với tài liệu Lầu Năm Góc là ở chỗ Daniel Ellsberg lấy nhiều tài liệu ở dạng in trên giấy và đưa cho một phóng viên. Nay người ta có thể lấy nhiều tài liệu hơn nhiều và phát tán cho toàn thế giới”, ông James Lewis, một chuyên gia mạng, tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) cho biết.

Wikileaks đã không xác định nguồn tài liệu mật, nhưng mối nghi ngờ hiện đang nhắm tới Bradley Manning, một nhà phân tích tình báo quân đội Mỹ đang bị giam tại một nhà tù quân sự ở Kuwait. Ông Manning đã bị bắt vào tháng 5/2010 sau khi Wikileaks phát đoạn băng video vụ một chiếc trực thăng Apache của Mỹ tại Iraq tấn công và có dân thường chết trong vụ oanh tạc này. Ông đã bị buộc tội cung cấp thông tin quốc phòng cho một nguồn trái phép. Bộ Quốc Phòng Mỹ trong tháng 6/2010 còn cho biết họ tìm hiểu về cáo buộc rằng ông Manning cung cấp video mật và 260.000 điện mật ngoại giao cho Wikileaks.

Giới chuyên gia cho rằng trong thời đại dùng giấy thì một tài liệu có đóng dấu mật nhưng với thời kỹ thuật số thì mọi chuyện lại khác. Don Jackson từ SecureWorks cho biết trước khi có Internet thì người ta không quá lo lắng về việc dữ kiện bị phát tán bởi một tờ báo có đăng thì cũng không thể phát tán được 90.000 văn bản, thế nhưng Wikileaks có thể làm điều đó trong vài giây.

Cựu quan chức của Lầu Năm Góc nói rằng ông “rất tiếc” đã xảy ra việc phát tán thông tin mật về Afghanistan và Pakistan, nhưng ông hy vọng vụ việc này sẽ không dẫn tới khả năng quân đội bớt sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội. Đáng lưu ý là việc tăng lên nhiều con số nhân viên dân sự và quân sự được tiếp xúc các nguồn tin mật cũng dễ gây thất thoát tư liệu. Báo New York Times gần đây trích các nghiên cứu của Hoa Kỳ cho rằng hiện nước này có hàng trăm cơ quan Chính phủ cùng quản lý việc an ninh chống khủng bố, và đang có hơn 800 nghìn người Mỹ có quyền xem các nguồn tin mật.

Nguyễn Cao
Tạp chí pháp luật